Nguyên nhân hàng đầu gây tăng men gan và cách phòng ngừa
Men gan tăng cao là một dấu hiệu cảnh báo sức khỏe cần được quan tâm. Tình trạng này không chỉ đơn thuần là biểu hiện của một vấn đề về gan mà còn có thể là dấu hiệu của nhiều bệnh lý khác nhau, từ viêm gan virus, nhiễm độc gan, rối loạn chuyển hóa cho đến các bệnh lý tim mạch, hô hấp và tự miễn. Hiểu rõ nguyên nhân gây tăng men gan sẽ giúp chúng ta có những biện pháp phòng ngừa và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm không mong muốn.
Viêm gan do virus
Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây tăng men gan là viêm gan do virus, bao gồm viêm gan A, B, C, D và E. Trong đó, virus viêm gan B và C là hai nhóm virus nguy hiểm nhất, có khả năng dẫn đến viêm gan mạn tính hoặc cấp tính.
Tại Việt Nam, viêm gan do virus viêm gan B rất phổ biến và chủ yếu lây truyền từ mẹ sang con. Ngoài ra, virus viêm gan B và C cũng có thể lây lan qua đường máu hoặc dịch cơ thể như quan hệ tình dục không an toàn, truyền máu không được sàng lọc kỹ, sử dụng chung đồ dùng cá nhân như dao cạo râu, bàn chải đánh răng, kim tiêm...
Phần lớn các bệnh nhân bị xơ gan hoặc ung thư gan đều liên quan đến viêm gan virus, đặc biệt là virus viêm gan B. Do đó, phòng ngừa và điều trị viêm gan virus là vô cùng quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.
Viêm gan nhiễm độc
Viêm gan nhiễm độc xảy ra khi gan bị tổn thương bởi các tác nhân độc hại từ bên ngoài, chủ yếu là từ thuốc tây, thuốc đông y và thực phẩm chức năng. Tỷ lệ bệnh nhân mắc viêm gan nhiễm độc do sử dụng thực phẩm chức năng đang ngày càng tăng cao.
Ngoài ra, viêm gan nhiễm độc cũng có thể xảy ra khi điều trị các bệnh lý liên quan đến gan bằng thuốc. Trong trường hợp này, bệnh nhân vẫn phải tiếp tục điều trị để kiểm soát tình trạng bệnh chính, song cần được theo dõi chặt chẽ để phát hiện sớm và xử lý kịp thời tình trạng tăng men gan.
Bệnh lý tim mạch, hô hấp và cơ vân
Các bệnh lý liên quan đến tim mạch như nhồi máu cơ tim, suy tim, bệnh lý cơ tim cũng có thể gây tăng men gan. Bên cạnh đó, hoạt động quá sức, các bệnh lý tổn thương cơ vân, tình trạng tắc nghẽn hô hấp mạn tính, tâm phế mạn và hội chứng Budd-Chiari cũng được xem là nguyên nhân dẫn đến tăng men gan.
Để phòng ngừa tình trạng tăng men gan do các bệnh lý tim mạch, hô hấp và cơ vân, người bệnh cần tuân thủ đúng phác đồ điều trị, kiểm soát các yếu tố nguy cơ như huyết áp, cholesterol, đường huyết và duy trì lối sống lành mạnh.
Rối loạn chuyển hóa
Rối loạn chuyển hóa của một số chất như sắt, glycogen, tyrosine, porphyrin, đường cũng là nguyên nhân khiến men gan tăng cao. Ngoài ra, các bệnh lý như bệnh Wilson, thiếu hụt alpha-1 antitrypsin cũng góp phần gây tổn thương gan và làm tăng men gan.
Các bệnh lý rối loạn chuyển hóa không chỉ ảnh hưởng đến gan mà còn có thể tác động đến các cơ quan khác như thận, tim, xương khớp, da, não... Do đó, việc kiểm soát tốt các rối loạn chuyển hóa là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe toàn diện.
Bệnh lý tự miễn và nhiễm khuẩn
Một số bệnh lý tự miễn như xơ gan, viêm gan tự miễn, viêm xơ chít đường mật có thể gây tổn thương gan và làm tăng men gan. Bên cạnh đó, các bệnh lý nhiễm khuẩn (virus, ký sinh trùng) như sán lá gan, giang mai, sốt xuất huyết, áp xe gan, virus Epstein-Barr cũng là nguyên nhân gây tăng men gan.
Để phòng ngừa tình trạng tăng men gan do bệnh lý tự miễn và nhiễm khuẩn, cần duy trì vệ sinh môi trường sống, ăn uống đảm bảo an toàn thực phẩm, cũng như tuân thủ điều trị đúng đắn theo chỉ dẫn của bác sĩ.
Bệnh gan do rượu và thoái hóa mỡ
Sử dụng rượu, bia quá mức là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây tăng men gan. Cồn trong rượu, bia khiến gan phải làm việc quá tải để thanh lọc, dẫn đến tình trạng viêm gan, xơ gan và ung thư gan.
Bên cạnh đó, các bệnh lý như béo phì, đái tháo đường và rối loạn lipid máu cũng góp phần làm tăng nguy cơ thoái hóa mỡ gan, gây tăng men gan. Do đó, người bệnh cần kiểm soát chế độ ăn uống, tăng cường vận động và điều trị các bệnh lý kèm theo để ngăn ngừa tình trạng tăng men gan.
Các nguyên nhân khác
Ngoài những nguyên nhân chính đã được đề cập, còn một số nguyên nhân khác cũng có thể dẫn đến tình trạng tăng men gan như:
a. Thiếu máu kéo dài: Tình trạng thiếu máu trầm trọng và kéo dài có thể gây tổn thương gan, dẫn đến tăng men gan.
b. Tán huyết: Các rối loạn tán huyết như bệnh Willebrand, tan máu bẩm sinh đều có khả năng gây tổn thương gan và tăng men gan.
c. Bệnh đường mật: Các bệnh lý liên quan đến đường mật như sỏi mật, viêm túi mật, ung thư đường mật cũng có thể làm tăng men gan.
d. Tổn thương gan thoái hóa mỡ không do rượu: Tình trạng thoái hóa mỡ gan không liên quan đến lạm dụng rượu bia cũng có thể khiến men gan tăng cao.
e. Suy dinh dưỡng: Tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng, suy dinh dưỡng kéo dài cũng được xem là một nguyên nhân gây tăng men gan.
Định lượng men gan tăng cao
Ngoài việc hiểu rõ các nguyên nhân gây tăng men gan, việc xác định mức độ tăng men gan cũng rất quan trọng để đánh giá tình trạng bệnh và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.
Theo các chuyên gia y tế, sự tăng cao của men gan thường tỷ lệ thuận với mức độ tổn thương ở gan. Cụ thể:
- Nếu men gan tăng gấp 2 lần so với ngưỡng bình thường, được đánh giá là mức độ nhẹ và có khả năng phục hồi cao.
- Men gan tăng gấp 3-5 lần ngưỡng bình thường được xem là mức độ trung bình.
- Men gan tăng từ 5-10 lần ngưỡng bình thường chỉ ra tình trạng bệnh đã diễn tiến nặng.
Khi men gan tăng quá cao (trên 10 lần ngưỡng bình thường), bệnh nhân cần phải tuân thủ nghiêm ngặt các chỉ dẫn điều trị của bác sĩ để tránh các biến chứng nguy hiểm.
Phòng ngừa và điều trị tăng men gan
Để phòng ngừa và điều trị tình trạng tăng men gan, một số biện pháp cơ bản cần được thực hiện:
- Duy trì lối sống lành mạnh, chế độ ăn uống khoa học, hạn chế sử dụng rượu bia và chất kích thích.
- Kiểm soát các bệnh lý đi kèm như đái tháo đường, rối loạn lipid máu, béo phì.
- Tuân thủ nghiêm ngặt các phương pháp điều trị theo chỉ dẫn của bác sĩ.
- Thăm khám định kỳ để phát hiện sớm và điều trị kịp thời các nguyên nhân gây tăng men gan.
- Tránh sử dụng các loại thuốc, thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc.
- Duy trì vệ sinh môi trường sống, ăn uống đảm bảo an toàn thực phẩm.
Tăng men gan là một tình trạng đáng báo động vì nó có thể là dấu hiệu của nhiều bệnh lý nghiêm trọng liên quan đến gan cũng như các cơ quan khác trong cơ thể. Hiểu rõ các nguyên nhân gây tăng men gan sẽ giúp chúng ta có những biện pháp phòng ngừa và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm không đáng có. Bên cạnh đó, thay đổi lối sống lành mạnh, chế độ ăn uống khoa học, cũng như tuân thủ đúng phác đồ điều trị của bác sĩ là những yếu tố quan trọng để kiểm soát tình trạng tăng men gan.